در تاریخچه کشتی پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای آمده است که ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی و روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است. جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکاران خود قائل می‌شدند زیرا آن ها به خاطر داشتن قدرت بدنی و شجاعت روحی شکرگزار بودند و هرگاه که نیاز می‌شد برای دفاع از خانواده و سرزمین خود در برابر دشمنان حاضر به جان فشانی می شدند، این ورزش در کنار سابقه تاریخی و باستانی خود، تنها ورزشی است که رنگ و بوی مذهب دارد و ورزشکاران و مرشدان این عرصه سیره امیرمؤمنان حضرت علی (ع) را سرلوحه زندگی شان قرار می دهند و ذکر «یا علی» همواره بر زبانشان جاری است. رنگ و بوی مرام علوی که همان راه و رسم زندگی پهلوانی است در گذشته بسیار پررنگ تر از اکنون بود. رواج و پیشرفت این ورزش در میان جوانان امروزی در کنار ورزش های جدید و پر هیجان، رضایتبخش بوده است اما زنده نگه داشتن این رسم و مسلک توجه بیشتری می طلبد. ضمن این که توجه و تمرکز جوانان امروزی در کسب نشان و مقام، رنگ و بوی مرام پهلوانی را کمرنگ تر از قبل کرده است.
تأثیرگذاری در دیگر رشته ها
رئیس هیئت ورزش پهلوانی و زورخانه ای استان درباره این ورزش می گوید: ورزش پهلوانی و باستانی از نظر ظرفیت فرهنگی و معنوی فراوان، می‌تواند در راستای ترویج فرهنگ ارزشی در دیگر رشته‌های ورزشی نیز مؤثر باشد. باید فرهنگ ورزش باستانی که پیوند خورده با ارزش‌های والای اسلامی و دینی است، در جامعه نهادینه شود زیرا ورزش پهلوانی و زورخانه ای ورزشی است که ورزشکاران آن همواره ذکر اهل بیت(ع) می گویند و ورزش بسیار مقدسی است که بزرگان زیادی در استان به آن پرداخته اند.
«محمدرضا امیاری» می افزاید: ورزش پهلوانی و زورخانه ای تقدس خاصی دارد به خصوص این که حضور افراد در سنین مختلف یک شوکت و عظمت خاص به این ورزش بخشیده است و توجه به این ورزش نیز در چند سال اخیر بسیار بالا بوده است.این ورزش معنوی مورد علاقه رده های مختلف سنی از خردسال تا سالمندان است که وظیفه داریم برای حفظ عظمت و سربلندی ورزشکاران آن و همچنین تقویت آموزش های جوانان و تجلیل از ورزشکاران، شرایطی را مهیا کنیم تا این ورزشکاران با اراده بتوانند در ماموریت های خود برای شهرستان و استان افتخار کسب کنند.وی با اشاره به جایگاه تاریخی ورزش باستانی و پهلوانی در کشور و استان، توجه به سجایای اخلاقی را در این ورزش متمایز کننده آن از دیگر ورزش ها می داند و اظهار می کند: برای آن که بتوانیم در دیگر رشته های ورزشی روح جوانمردی را جاری کنیم باید به سمت تقویت ارزش ها برویم و در این میان ورزش باستانی می تواند چراغ راه و الگو برای نیل به این هدف باشد.وی ورزش باستانی را یک هنر می داند و می گوید: این ورزش ملی مذهبی با تاکیدات فراوانی که بر ارزش های والای انسانی دارد می تواند الگویی مناسب برای نسل جوان باشد تا ورزش و منش های اخلاقی را در کنار هم بیاموزند و ضرورت دارد برای توسعه و بسط این ورزش بیش از پیش تلاش کنیم.
پرورش روحیه جوانمردی
این مسئول با بیان این که انتقال فرهنگ پهلوانی به نسل جوان امری ضروری است، می افزاید: به واسطه انتقال این فرهنگ می توان شاهد پرورش روحیه جوانمردی در میان اقشار مختلف جامعه بود. برای انتقال فرهنگ پهلوانی از نسلی به نسل دیگر باید آموزش های لازم به مردم ارائه شود.وی همچنین با اشاره به این که ورزش پهلوانی فرهنگ، ادب و جایگاه خاص خود را دارد و جوانمردی، فداکاری و گذشت را احیا می کند، می گوید: فرهنگ پهلوانی ریشه در اعتقادات ملی و مذهبی مردم ایران اسلامی دارد به همین دلیل باید بیشتر از گذشته گسترش یابد، ضمن این که اخلاق در ورزش پهلوانی با پرورش صفات شایسته ای مانند ایثار و از خودگذشتگی در ورزشکار نهادینه می شود.ترویج ورزش های پهلوانی در جامعه سبب می شود حواشی ورزش در رشته های مختلف کاهش یابد و ورزشکاران در جامعه با اخلاق تربیت شوند، آیین های زورخانه ای و آنچه در ورزش پهلوانی مشاهده می شود ناشی از اخلاق، ادب و فرهنگ است و می توان حجب و حیا، تواضع، وفای به عهد، کرم و سخاوت در حق نیازمندان، مهمان نوازی، ادب، صبر، صفا و صمیمیت را در اعمال و مرام ورزشکاران این رشته مشاهده کرد. با توجه به این که در جامعه ما نظم و انضباط، احترام به بزرگ ترها و هماهنگی در امور، ضروری است می توان گفت همه این ویژگی ها در این ورزش وجود دارد و در ورزشکاران ورزش پهلوانی، اخلاق دوستانه، برادری، رفاقت و امید موج می زند و ظرفیت های استان در ورزش پهلوانی قابل توجه است.
ورزش پهلوانی در استان
امیاری اظهار می کند: ورزش پهلوانی و زورخانه ای در سیستان و بلوچستان سابقه دیرینه ای دارد و اکنون در زابل، زاهدان و خاش فعال است. اولین زورخانه استان در سال 1320 به نام خیامیان در زاهدان راه اندازی شد، این ورزش در سیستان، نسبت به دیگر شهرستان های استان جایگاه خاص و پیشینه طولانی دارد و تاکنون پهلوانان زیادی را به کشور معرفی کرده است که در این میان می توان از «جهان علی فدائی» و «محمد نجاری» که در دهه 60 و 70 در رشته های کباده و دوچرخ نیز قهرمان ایران بوده اند، نام برد. این رشته در استان برای رده های سنی نونهالان، نوجوانان، جوانان و پیشکسوتان فعال است، ورزشکاران آن تاکنون در مسابقات کشوری موفق به کسب مقام سوم و چهارم شده اند، در لیگ برتر هنرهای فردی نیز یک عنوان سومی داریم، در سال 92 نونهالان کشتی پهلوانی استان موفق به کسب مدال طلا و برنز شده اند. ورزش زورخانه ای، معنویت و صمیمیت خاص خود را دارد، مسئولان نظام نیز نگاه ویژه ای به توسعه آن دارند و همان طور که رهبر معظم فرموده اند که ورزش باستانی فقط ورزش نیست بلکه یک تاریخ و فرهنگ است، این ورزش متفاوت با دیگر ورزش هاست، با ذکر صلوات همراه است و ورزشکاران آن برای همه مؤمنان و شفای بیماران دعا می کنند.
12 زورخانه فعال در استان
امیاری می گوید: 12 زورخانه در استان ویژه ورزشکاران رشته پهلوانی فعال است که ورزشکاران و علاقه مندان رشته های ورزشی پهلوانی ضمن انجام فعالیت های ورزشی در این زورخانه ها، آموزش های لازم را نیز فرا می گیرند و بیش از 200 نفر ورزشکار در این رشته مشغول فعالیت هستند. همچنین 20 مرشد با سابقه و پیش کسوت در زورخانه های استان، همراهی با ورزشکاران و حفظ میراث کهن ایران زمین را برعهده دارند.وی درباره انواع ورزش های باستانی فعال در زورخانه های استان می گوید: ورزشکاران زیرپوشش این هیئت در بخش های کشتی پهلوانی، ورزش زورخانه ای گروهی، هنرهای فردی و مسابقات مرشدی فعالیت می کنند.