تالاب فصلی آق‌گل ملاير
اين زيستگاه حياتي ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران، چند سالي است حال خوشي ندارد و خشكسالي و البته كمي بي‌مهري، نفسش را گرفته است.
7 سالي مي‌شود زيستگاه بيش از40 گونه از بي‌آزارترين و ناياب‌ترين گونه پرندگان ايراني، خشك شده و در اين ميان نامهرباني طبيعت و نامهرباني اين انسان دست به دست هم داده و به سرگرداني و نابودي آنها دامن زده است.
آمارها نشان مي‌دهد تالاب‌هاي ايران محل زيست بيش از 140 گونه پرنده مهاجر و بومي هستند كه 30 درصد از پرندگان ايران را تشكيل مي‌دهد و به گفته بسياري از كارشناسان، تالاب‌ها از جمله نظام‌هاي حيات بخشي هستند كه مطلقاً جايگزين ندارند. يكي از تالاب‌هاي در معرض خطر و خشكسالي تالاب فصلی آق‌گل ملاير است كه با مساحت 380 هكتار در جنوب شرقی روستای كردخورد و توتل در كنار كوه كت در مرز استان‌های همدان و مركزی واقع شده، وسعت تالاب در فصل پر آبی به 600 هكتار می‌رسد و تاكنون حضور 46 گونه از پرندگان ایران در آق‌گل ثبت شده است.
اين زيستگاه حياتي ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران، چند سالي است حال خوشي ندارد و خشكسالي و البته كمي بي‌مهري، نفسش را گرفته است.
گذشته از بحران خشكسالي، برداشت غيرمجاز آب توسط كشاورزان، مصرف بيش ازحد منابع آبي، وجود چاه‌هاي غيرمجاز و حتي چاه‌هاي مجاز، كشت محصولات آب‌بر، مسأله مهم تأمين نشدن حق‌آبه‌اي است كه براي تالاب مقرر شده و پس از گذشت چند سال تأمين نشده است. تالاب آق‌گل حدفاصل مرز استان همدان و استان مركزي قرار دارد. سال 90 كه معاونت آب و آبفای وزارت نیرو حق‌آبه زیست محیطی تالاب‌های كشور را اعلام كرد، تالاب آق‌گل هم در اين لیست قرار داشت و 2 میلیون مترمكعب حق‌آبه براي آن تعیین و مقرر شد توسط آب منطقه‌اي استان مركزي تأمين شود.
متأسفانه اين مهم عملي نشد و به پادرمياني معاون رئيس‌جمهور هم كشيده شد و تا آنجا پيش رفت كه استاندار همدان در سفر شهريورماه رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست كشور به استان، به موضوع مشترك بودن تالاب با استان مركزي اشاره كرد و از ابتكار خواست تا با پادر مياني و تدبير، مشكل حق‌آبه اين تالاب حل شود كه تاكنون همچنان پيگيري‌ها ادامه دارد و اقدام عملي صورت نگرفته است!
هرچند با بارش‌هاي اخير، تالاب احيا شده و كمي جان گرفته؛ اما اينكه در اين مدت چرا چاره‌اي براي جلوگيري از خشكسالي آن انديشيده نشد، سؤالي است كه با گفت‌وگوهايي از مسئولان ذي‌ربط به دنبال جواب آن رفتيم.
استان مركزي متعهد به تأمين حق‌آبه تالاب است
مديركل محيط زيست استان همدان در گفتوگو با همدان‌پيام با اشاره به اينكه مباحث پايشي تالاب و متولي آن شركت آب منطقه‌اي استان است، گفت: اما با توجه به كاركرد زيست محيطي تالاب‌ها، به‌ويژه تالاب‌هاي طبيعي مانند آق‌گل محيط زيست پيگير آسيب‌هاي آنهاست.
محمدرضا محمدي در ادامه با بيان اينكه تالاب آق‌گل از چند مسأله رنج مي‌برد، افزود: اصلي‌ترين موضوع تالاب، تعهدي است كه توسط استان مركزي براي تأمين حق‌آبه مشخص شده و متأسفانه عملي نمي‌شود. به گفته وي، در سنوات متوالي بحران خشكسالي هم به اين موضوع دامن زده است و متوسط حجم آب كمي بالادستي را استان مركزي ذخيره كرده و حق‌آبه زيست محيطي تالاب را رعايت نكرده است. محمدي بيان كرد: تأمين حق‌آبه تالاب موضوع فرااستاني است و محيط زيست استان از طريق سازمان محيط زيست كشور پيگيري‌ها را انجام داده؛ در حالي كه همين پيگيري‌ها نيز بايد از طريق شركت آب منطقه‌اي انجام شود تا بتوانيم موضوع را به صورت مشترك حل كنيم.
وی در ادامه مشكل دوم تالاب آق‌گل را وجود چاه‌هاي غيرمجاز بيان كرد و افزود: اين موضوع بايد در نخستين فرصت توسط متوليان آن چاره‌انديشي شود و جزو عواملي است كه تالاب‌ها را متأثر مي‌كند.
به گفته وي، شركت آب منطقه‌اي در اين خصوص برنامه‌هايي را دارد كه با توجه به اقدامات قابل قبولي كه تاكنون اجرا كرده است، اميدواريم در رابطه با آق‌گل هم اقدامات قابل توجهي انجام شود.
وي سومين عامل تأثيرگذار در خشكسالي تالاب آق‌گل را برداشت‌هاي غيرمجاز كشاورزي عنوان كرد و گفت: متأسفانه اين برداشت‌ها از برخي تالاب‌ها از جمله تالاب آق‌گل صورت مي‌گيرد.
محمدي با اشاره به اينكه مستندات و مداركي از برداشت مستقيم آب از تالاب توسط كشاورزان وجود دارد، بيان كرد: با توجه به اينكه ما مسئوليت حقوقي مستقيم نداريم، امكان طرح دعوي در محاكم به صورت مستقيم از سوي ما وجود ندارد و متولي قانوني تالاب‌ها، شركت‌هاي آب منطقه‌اي است، موضوع به جهاد كشاورزي منعكس شده و خواستار برخورد جدي حقوقي با متخلفان شده‌ايم. وي با بيان اينكه آخرين پيگيري وضعيت تالاب آق‌گل اواسط فروردين‌ماه با ابتكار انجام شده است، گفت: در اين خصوص معاونت طبيعي سازمان محيط زيست با وزارت نيرو مذاكره داشته و منتظر برگزاري جلسه هستيم. محمدي بيان كرد: اين مسأله به دليل فرااستاني بودن نيازمند برگزاري جلسه‌اي با حضور مسئولان در حد معاون وزير نيرو، محيط زيست كشور و مديريت ارشد 2 استان همدان و مركزي است تا مسأله به سرانجام برسد و مهمترين مشكل تالاب، كه تأمين حق‌آبه است با ضمانت اجرايي بالايي توسط استان مركزي الزامي شود.
وي در خصوص تأمين نشدن حق‌آبه توسط استان مركزي هم گفت: سرمنشأ آب از داخل استان مركزي است كه جدا از موضوع خشكسالي، اين استان به هر دليلي مشكلات خود را در بخش كشاورزي و يا بخش‌هاي ديگر ارجح‌تر از تالاب آق‌گل مي‌داند و مسائلي موجب مي‌شود كه به تعهد خود عمل نكنند؛ اين در حاليست كه تعهد انجام شده و بايد لزوماً درصدي از آب بالادست به تالاب تخصيص يابد.
محمدي در پايان وقوع ريزگرد را تهديدي براي استان دانست كه خشك شدن تالاب در اين زمينه بسيار نگران‌كننده است و پيگيري آنها را در خصوص تالاب تشديد مي‌كند.
مسير رودخانه مسدود نشده
اما روابط عمومي آب منطقه‌اي استان مركزي هم در پاسخ به تأمين نشدن حق‌آبه تالاب آق‌گل با تأكيد بر اينكه خشكسالي تنها عامل این موضوع بوده است، گفت: تاكنون مسير رودخانه مسدود نشده است و در حال حاضر با توجه به سيلابي شدن رودخانه در تالاب آق‌گل حجم بسيار زيادي آب در تالاب وجود دارد.
جوياي نظر مديرعامل آب منطقه‌اي استان همدان براي تأمين حق‌آبه توسط استان مركزي شديم، زيرا بنابر گفته مديركل محيط‌زيست، آب منطقه‌ای متولي تالاب‌ها محسوب مي‌شود.
عزالدين با اشاره به اينكه پیگیری تالاب‌ها در حوزه محيط زيست است، گفت: موضوع، حق‌آبه‌اي است كه بايد سالانه استان مركزي تأمين مي‌كرد؛ اما به دليل خشكسالي اتفاق نيفتاده است و پيگيري آن هم در حوزه محيط زيست است نه آب منطقه‌اي.
اما شايد تنها خبري كه روزنه اميدي را روشن كرده، خبر احياي تالاب توسط معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان در گفتوگو با ايسناست؛ مبني بر اينكه مساحت حوزه آبی تالاب آق‌گل زیاد نشده و در سطح 100 هکتاری آب دارد که می‌توان گفت تا حدودی احیا شده است.
هرچند بارندگي‌هاي اخير موجب جاري شدن تالاب شده است اما بايد ديد چه ميزان مديران استاني تلاش مي‌كنند تا با رايزني‌هاي زودهنگام حق‌آبه تعيين شده را بگيرند و اين تالاب قديمي و زيستگاه جانوري را از خطر خشكسالي حفظ كنند.
