جمعی از دوستداران میراث فرهنگی و آثار تاریخی شهر آلاست با ایجاد زنجیره ای انسانی خواستار توجه به این شهر تاریخی شدند .
سابقه خبر : شهرداری آلاشت زمانی طرحی را برای کفسازی و جدارهسازی به میراث فرهنگی ارائه میکند و پس از گرفتن تأییده کاری مغایر با ضوابط را انجام میدهد. فعالان میراث فرهنگی آلاشت که نسبت به این اقدامات اعتراض داشتند مکاتباتی را با دفتر حفظ و احیای بناها، بافتها و محوطههای تاریخی در سازمان مرکزی میراث فرهنگی انجام میدهند. ظاهراً کارشناس مربوطه در استان فقط به نوشتن ضرورت انجام عمل در محدوده ی تأییده اکتفا کرده و نظارت خاصی بر روی اقدامات شهرداری صورت نگرفته است .
حال در این بافت ارزشمند به دلیل تعریض یک معبر (کوچه شهید اصغری) از شهرداری شکایت شده است.در اصل شهرداری مجوز کف سازی و ساماندهی از میراث فرهنگی دریافت کرده اما در عمل کار به گشایش و تعریض معبر رسیده است که از یک سو اهالی آلاشت در اعتراض به این اقدام به استاندار نامه نوشتند و از سویی میراث فرهنگی نسبت به این اقدام شهرداری در دادگاه طرح شکایت کرده است. و درنهایت مهرماه 97 تعریض کوچه متوقف شده است اما شهرداری نسبت به این حکم اعتراض کرده و این بار حکم دادگاه به نفع شهرداری بوده و قاضی قرار منع تعقیب شهرداری را صادر کرده است. این در حالی است که میراث فرهنگی بار دیگر بر این رای اعتراض کرده و قرار است تا چند روز دیگر تکلیف شهرداری و میراث فرهنگی در این باره مشخص خواهد شد.
آلاشت در 19 تیرماه سال 1348 هجری شمسی توسط وزارت فرهنگ و هنر بدلیل داشتن شاخصه های معماری بومی و ارزشمند با اسم محله قدیمی آلاشت و با شماره ثبت 867 ثبت ملی شد.متأسفانه پس از انقلاب با سرعت گرفتن قطار توسعه ناپایدار، این بافت هم در امان نمانده و آماج ساخت و ساز شده است.کوچههای تنگ و باریک با مصالح بومی، سقف های تخته پوش ، جداره های ارزشمند همه و همه نشانی از اصالت این بافت تاریخی دارد و این شهر را که زمانی روستا بوده در کنار روستاهای معروف دیگر ایران همچون ماسوله و ابیانه، میمند و … قرار میدهد.شهری که از توابع شهرستان سوادکوه در استان مازندران و زادگاه بنیانگذار حکومت پهلوی است. نام آلاشت در زبان مازندرانی به معنی آشیانه عقاب است. افزون بر طبیعت زیبای منطقه، موزه مردمشناسی آلاشت با قدمتی 200 ساله هم پذیرای گردشگران بوده است.
در آلاشت قدمت محله های قدیمی ،سقف های تخته پوش ،درهای چوبی و دیوارهای کاهگلی همه بوی هویت و تاریخ مازندران را می دهد
حدود 57 هکتار از محدوده بافت تاریخی شهر آلاشت در 24 اسفندماه سال 1388 توسط رییس سازمان میراث فرهنگیبه همراه ضوابط عمومی حفظ بافت به وزیر کشور ابلاغ شد. ضوابط بافت تاریخی شهر آلاشت بار دیگر در مهرماه سال 1393 به همراه 167 محدوده بافت تاریخی با سیزده رویکرد عمومی برای حفاظت از آنها توسط شورای عالی معماری و شهرسازی به استانداری ابلاغ شد.
ساختمانی کاملا در تناقص با بافت شهر الاشت در محدوده بافت تاریخی
به گزارش اسکان نيوز،در مازندران محدوده بافت تاریخی 6 شهر از جمله شهرهای بابل، قائمشهر، بابلسر، ساری، آمل و آلاشت در میان 168 بافت ارزشمند کشور به شهرداریها و استانداری ابلاغ شد که وسعت محدوده بافت تاریخی آلاشت نسبت به کل شهر در مقایسه با پنج شهر دیگر به مراتب بیشتر و نزدیک به 70% از بافت شهر بوده است.
نمای دیگری از بلندترین ساختمان شهر و البته تنها ساختمانسقف تخت در اقلیم سرد و کوهستانی الاشت
کوچههای آلاشت تنگ و باریک است و خودرو نمیتواند از آن عبور کند.کوچههای معابر این روستا بومی و قدیمی است و تعریض کوچه اصالت و یکپارچگی بافت را به هم میریزد.
ساختمان بدون مجوز از میراث در محدوده بافت تاریخی
اکنون دفتر حفظ و احیای بناها و بافتها و محوطههای تاریخی در صدد پیگیری است تا شهرداری از اقداماتی که منتج به تخریب بافت تاریخی میشود، دست بکشد. کارشناسان این دفتر در حال تهیه ضوابط اختصاصی بافت تاریخی آلاشت هستند و پیگیری حقوقی را دنبال میکنند. شهرداری هم در این بین اذعان کرده که کارهایش را در چارچوب قانون و طبق ضوابط پیش خواهد برد و این صرفاً یک خطای اجرایی بوده است.
این در حالی است که شهرداری باید کلیه اقدامات در محدوده عرصه ثبتی ملی را مطابق با ماده قانون 102 شهرداریها با مجوز و تأییدیه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام دهد و از این سازمان استعلام بگیرد اما شهرداری آلاشت استعلام برخی اقدامات را گرفته و برخی موارد را هم از میراث فرهنگی استعلام نگرفته است. تا آنجا که در حال حاضر ساخت و سازهای درون بافت ثبت ملی سنخیتی با بافت تاریخی ندارد.
از سویی ، طبق رویکرد ۱۳ گانه صیانت از بافتهای تاریخی مصوب شورای عالی معماری شهرسازی کشور، محدودههای تاریخی فرهنگی شهرها مجموعه یکپارچهای است که هرگونه مداخله در آن به ویژه مداخله کاربردی از جمله تخریب بناها، تعریض گذرها، افزایش ارتفاع، افزایش تراکم جمعیتی و وحدت آن را مخدوش و موجب از میان رفتن هویت و شواهد ناظر بر ارزشهای تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی بوده و امکان بازشناسی ارزشهای نهفته آن را از میان خواهد برد.
ساختمان بدون مجوز از میراث فرهنگی مربوط به شهردار در محدوده بافت تاریخی الاشت
مهدی احمدی، کارشناس ارشد معماری و یکی از فعالان میراث فرهنگی آلاشت با اشاره به این مصوبه میگوید:«متاسفانه علیرغم همه این ابلاغیهها از سوی بالاترین مراجع تصمیمگیری در کشور، شهرداری آلاشت در یکی دو ماه گذشته پا را فراتر گذاشته و به کوچههای آلاشت که آخرین و با ارزش ترین قسمت بافت تاریخی هستند، تعرض کرده است. کوچههای تودرتو که در طول زمان و با قدمتی نزدیک به 400 سال شکل گرفته است مهمترین میراث بافت تاریخی شهر آلاشت بوده و خواهد ماند. پس سکوت دستگاههای نظارتی و دهها مورد تخلف در ارتفاع ساختمانهای جدید در محدوده بافت، عدم رعایت در انتخاب نوع مصالح جدارهها و سقفهای رنگارنگ شهر سالها است ادامه دارد و این کوچهها تنها میراث کاملا سالم بوده که از دستان متجاوزان به بافت جان سالم به در برده است.»
او با تأکید بر این که تعریض کوچه شهید اصغری و تخریب یک خانه بسیار با ارزش قدیمی در این کوچه تیر خلاصی به بدنه نحیف بافت تاریخی شهر بوده است، میافزاید:«بر اساس بند ۱۱ ماده ۳ اساسنامه میراث فرهنگی و همچنین ماده ۷ از بندهای ۱۳ گانه رویکرد عمومی ابلاغیه شورای عالی معماری و شهرسازی هرگونه تعریف و یا هرگونه فعالیت عمرانی در محدوده بافت بدون مجوز میراث تخلف بوده و میبایست مطابق با ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی با متخلف برخورد شود.»
به گفتهی وی شهرداریها نیز موظفند بر اساس بند ۱۱ ماده ۳ اساسنامه سازمان موضوع شرح وظایف سازمان هرگونه فعالیت عمرانی تفصیلی در این محدوده را با نظر و تایید میراث فرهنگی اجرایی کنند.
الاشت و تغییرات داخل بافت در ده سال گذشته عکس بالا مربوط به سال ۸۸ و عکس پایین مربوط به سال ۹۷ هست
این کارشناس ارشد معماری متذکر میشود که از اواخر دهه ۸۰ تا به امروز مدیریت شهری شهر آلاشت به دلیل عدم حساسیت نسبت به بافت، خود یکی از مهمترین عوامل آسیب به بافت بوده و با موج تخریبها همراه شده است. آلاشت و محدوده بافت تاریخی آن متاسفانه در سراشیبی آسیبهای جدی قرار گرفته و یکی از مهمترین دلایل این نابودی، تخلف مدیران شهری در ساخت منازل شخصیشان بوده است.
او ادامه میدهد:«مدیری که خود به قوانین مقید نبوده قطعاً با صدور مجوزهای بیشتر برای ساخت و سازهای ناهنجار در بافت افزون بر جذب بیشتر درآمدهای شهری، همپایان و همراهان بیشتری برای ساخت و سازهای خلاف ضوابط میراث فرهنگی و توسعه پایدار پیدا خواهد کرد. با چنین رویکرد و نگاهی پس از یک دوره چند ساله و با گسترش ساختمانهای ناهنجار بیقواره و بدون تناسب با بافت شهری، ماهیت کلی بافت از بین خواهد رفت.»
.
ساختمان مربوط به رییس شورای شهر آلاشت
احمدی همچنین به انجمن نوپای «توسعه پایدار آلاشت» که متشکل از اهالی علاقهمند به محیط زیست،بافت تاریخی و هویت شهر و فرهنگ آلاشت بوده، اشاره میکند که پس از جلسات حضوری با مدیران شهر و نمایندگان استان در جلسات متوالی در یکی دو سال گذشته بارها از مدیران شهری خواسته که در بافت تاریخی به حفظ و احیای آن توجه ویژهای داشته باشند و از تخریب بیش از آنچه تا امروز اتفاق افتاده جلوگیری کنند. البته کارشناسان متخصصین انجمن معتقدند آلاشت نیاز به توسعه داشته ولی توسعه میبایست با توجه به محدودیتهای ساخت و ساز در درون بافت با تدبیر و البته مطالعات لازم در زمینهای اطراف شهر انجام شود.
در همین راستا انجمن در ماههای گذشته با مطالعه و در جهت احیای بافت تاریخی آلاشت شروع به باز زنده سازی جدارهها مطابق با بافت و اقلیم آلاشت کرده و توانسته جدارههای نزدیک به ده خانه قدیمی را کاهگل ضد آب کند که به نطر احمدی این قدم بزرگ مردمی قطعاً با کمک سازمانهای متولی در سالهای آینده میتواند موجب گسترش بیشتر و در نتیجه حفظ و ایجاد بافتی هماهنگتر در استان کشور شود.
نمونه ای از خانه هایی که جداره هایشان کاه گل ضد آب شده است
این انجمن همچنین پس از شروع عملیات عمرانی تعریض کوچه شهید اصغری تلاش کرد با آگاهی بخشی به مردم و ارتباط و تعامل با نهادهای قانونی باعث توقف این پروژه شود. از این رو در استشهادی خطاب به استاندار و البته معاون فنی او خواستار توقف عملیات غیر قانونی در حریم شد. به گفته احمدی همچنین با پیگیری مردم و شهروندان شهر، سازمان میراث فرهنگی و همچنین سازمانهای نظارتی خواستار برخورد با عاملان و متجاوزان به بافت شدند.
به گزارش اسکان نيوز، آلاشتی ها به دلیل قرارگرفتن شهرشان در اقلیم سرد و کوهستانی سعی کردند از مصالح مربوط به این اقلیم که اتفاقا بومی هم بوده همانند سنگ و چوب برای سقف و نرده هایشان استفاده کنند و برای اندود دیوارهایشان به دلیل در دسترس بودن پهن گاو را به کار میبردند.
سقفهای تخته پوش، خشت و چوب و سنگ عمده مصالح مصرفی آلاشتیها در ساختمانسازی بود
یکی دیگر از مهمترین ویژگی های معماری خانه های قدیمی الاشت دیوارهای ضخیم بعضا نزدیک به یک متر با خشت خام علاوه بر دلایل اقلیمی جهت ایجاد عایق حرارتی برای کمترین هدر رفتن گرمای داخل خانهها و جلوگیری از ورود هوای سرد به داخل در ماه های سرد است که سبب شده ساختمانهای محلههای الاشت محکم تر باشند. در زلزله تیرماه سال 1336 بندپی سوادکوه، الاشت با توجه به وسعتش و به دلیل همین ساختمانها کمترین تلفات را در منطقه داشته است .
ضخامت نماهای بیرونی به خوبی مشهود است
الاشتیها در نماهای بیرونی ساختمانها به دلیل اقلیم سرد و کوهستانی شان به شدت درون گرا بوده اند ، از این رو در بافت قدیمی و تاریخی شهر الاشت و در جدارههای اصلی با کمترین پنجره و بازشو روبه رو هستیم.آنها هرچه در بیرون ساختمانها درونگرا بوده در اندرونی خانهها و معماری ساختمانهایشان برونگرا بودند، تقریبا تمام خانههای آلاشت فضای نیمه باز ( ایوان ) با نردههای چوبی را داشته و مردم الاشت در ایام گرم سال از این فضاها نهایت استفاده را میکردند.
درونگرایی در جداره های بیرونی به دلایل اقلیمی و فرهنگی
یکی از مهمترین ویژگیهای منحصر بفرد الاشت بافت متراکم و کوچههای به غایت زیبا و تودرتو این شهر است، این کوچهها در طول تاریخ شهر و با توجه به نیاز الاشتیها برای عبور و مرور مردم و همچنین دامهایشان شکل گرفته است.
کوچه های تودرتو یکی از مهمترین ویژگیهای بافت تاریخی آلاشت است
بافت متراکم آلاشت و شکلگیری آن بر روی شیب طبیعی
با گسترش شهرنشینی و پایان جنگ تحمیلی ایران و عراق، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ بیشتر وبیشتر شد، الاشت و الاشتیها هم از این قاعده مستثنی نبودند، بسیاری از مردم الاشت به شهرهای بزرگ استان مانند قائمشهر،ساری، پلسفید و زیرآب و بابل و تهران کوچ و مهاجرت کردند.
الاشت که زمانی هنرستان و دبیرستان و چند مدرسه داشت در کمتر از ده سال و در دهه هفتاد جمعیتش کمتر از همیشه شد، دردهه هفتاد خیلی از الاشتیهایی که مهاجرت کرده بودند برای تابستانها و اقامت ییلاقی در زادگاه شان نیاز به ساختمانهای جدید را احساس کردند، عدم قوانین بالادستی برای ساخت و سازهای در حریم بافت های ملی، نبود درآمدهای پایدار در شهرداری، عدم حساسیت سازمانهای متویی برای بافت های تاریخی باعث شد در دهه هفتاد و متعاقبا در ابتدای دهه هشتاد آسیبهای سختی به بافت تاریخی شهر الاشت وارد شود.
ساخت و سازهای بی قاعده در محلات قدیمی آلاشت/ساختمان فوق در کنار موزه مردم شناسی الاشت که ساختمانی قدیمی و با قدمت دویست سایه بوده با مصالحی غیر بومی و باارتفاعی بیش از حد مجاز ساخته شد و هویت بخشی از محله قدیمی الاشت را تحت تاثیر قرار داده و آسیب جدی به بافت محله پاهلونی خیل وارد کرد