کتاب «فجایع جنگ جهانی دوم» تالیف حمید عشقی به برخی تاثیرات این رویداد بر زندگی کشورهای دیگر آن میپردازد.
به گفته مولف، جنگ جهانی دوم در حالی ادامه یافت که متفقین با نادیده گرفتن اعلام بیطرفی ایران وارد کشور شدند و حضور آنها منجر به گسترش ناامنی دامن زد و شمار زیادی از شهروندان ایران جان سپردند. ایران که به عنوان کشوری بیطرف از تاثیرات تلخ جنگ بینصیب نماند. اما در کشورهای درگیر جنگ بلا و مصیبت بیشتر بود. اما ایران با وجود مشکلاتی که درگیر آن بود از پذیرفتن برخی آسیبدیدگان جنگ نظیر آوارگان لهستانی دریغ نکرد.
در کتاب «فجایع جنگ جهانی دوم» به مسائلی مانند کشتار دستهجمعی، قحطی و تجاوز پرداخته شده است.
در بخشهایی از کتاب به آوارگان جنگ پرداخته شده است و روایتی از لهستانیها جنگزده در ایران به دست میدهد.درباره ورود آوارگان لهستانی به ایران آمده است:«تلفات بالای ارتش سرخ از یک سو و فشار ارتش آلمان از دیگر سو موجب شد تا استالین پس از مذاکره با مقامات انگلیسی و امریکایی دستور آزادی باقیمانده اسرای لهستانی را صادر نماید. براساس توافق استالین با قدرتهای غربی، اتحاد شوروی تعداد زیادی از افسران باقی مانده لهستانی را در قالب ارتشی جدید تحت هدایت ژنرال ولادیسلاو آندرس سازماندهی نمود اجازه داد تا این ارتش به همراه اسرای غیرنظامی از اتحاد شوروی خارج شده و وارد خاک ایرن شود. این در حالی بود که ایران در اشغال نیروهای انگلیسی و روسی قرار داشت. هدف از خروج این افرد از خاک اتحاد شوروی، ورود آنان به خاورمیانه و انضمام آنان به نیروهای انگلیسی برای جنگ با قوای محور بود. نخستین گروه از مهاجرین که شامل 2.900 سرباز و مهاجر لهستانی بود در مارس 1942 با چهار گستی روسی از طریق دریای کاسپین وارد بندر انزلی شدند. طی یک ماه بعد تعداد آنان به بیش از 12 هزار نفر رسیده بود. بنا بر اسناد تاریخی این افراد از بیماری و سوء تغذیه و خستگی و فرسودگی ناشی از کار اجباری در گولاکها رنج میبردند؛ اما به محض ورود به ایران با کمکهای انسانی ایرانیان و نیروهای متفقین مواجه شدند.»
یکی از لهستانیها آواره نوشته است:«ما سوار بر کشتی شدیم در حالی که گرسنه و رنجور بودیم. ما سرزمین سختیها را ترک کردیم و این به مانند رؤیا بود. زمانی که به بندرانزلی رسیدیم، بارش باران به استقبال ما آمد. آنجا سرزمینی گرمتر و سرسبز با مردمانی مهربان بود...»(ص159)
برخی از افرادی که از نزدیک شاهد ورود وضعیت آوارگان لهستانی به ایران بودند، در تشریح شرایط وخیم آنها چنین مینویسند:«یک عکاس ایرانی در انزلی به نام غلام رحیمی که تصاویر ورود این آورگان را ثبت نموده است، در خاطراتش مینویسد:«یک روز صبح وقتی که از خواب بیدار شدم شاهد کشتیهایی بودم که آوارگانی را تخلیه میکردند. آنان زشت، لاغر و بیمار بودند و لباسهایی کهنه در بر داشتند. یکی از دوستان من که نجار بود برای قربانیان تابوت میساخت. به طور میانگین روزانه 50 نفر جان میباختند.»
ادعا شده تصویر گرفته شده توسط رحیمی مستندترین اثر درخصوص مصیبت آوارگان به محض ورود به ایران است؛ اما این مجموعه تصاویر هرگز به طور کامل شناسایی نشد و چاپ نگردید. غلام رحیمی در سال 1999 و در سن 83 سالگی درگذشت؛ اما یکی از دوستانش میگفت که او تا آخرین روز حیاتش فراموش نکرد روزی را که از خواب برخواست و ورود آوارگان مصیبتدیده لهستانی را دید.»(ص161)
برخی عکاسان در رابطه با حضور لهستانیها در ایران تصاویری را ثبت کردند. تصاویری که میتواند گویای وضعیت ورود آنها به ایارن باشد:«گروههای دیگر از آوارگان لهستانی از طریق خاک ترکمنستان وارد استان خراسان شده و در مشهد اسکان گزیدند. بیشتر آوارگان پس از ورود به ایران به اردوگاههای مختص خود اعزام میگردید و در آنجا گندزدایی شده و لباسهای جدید و آذوقه دریافت میکردند. تعدادی از مردان و زنان جوان در ارتش آندرسن ثبتنام نموده و تحت آموزشهای نظامی قرار گرفتند. تعدادی از کودکان یتیم که فاقد سرپرست بودند در یتیمخانههای اصفهان و تهران تحت قیمومیت قرار گرفتند. یک عکاس اصفهانی به نام ابوالقاسم جلا از این کودکان عکسهایی گرفت که بعدها در کتابی به نام بچههای اصفهان چاپ شد.»(ص162)
در کشورهای درگیر جنگ از جمله آلمان فجایع زیادی به وقوع پیوست؛ فجایعی که چهره زشت جنگ را بیشتر نمایان میکرد:«در تاریخ 22 آوریل 1945 نیروی ارتش سرخ در دو جبهه به سوی برلین حمله کردند. تعداد کل نیروهای مهاجم روسی نزدیک به یک میلیون و یکصدهزار نفر و نیروهای مدافع حداکثر 450 هزار نفر برآورد میشود. در جریان این حمله نیروهای اترش سرخ در مقیاسی وسیع اقدام به تعرض به زنان و دختران برلینی نمودند. اگرچه تعداد دقیق قربانیان معلوم نیست؛ اما تخمین زده میشود در برلین 100 هزار و در مجموع دو میلیون نفر قربانی تجاوز ارتش سرخ گردیدهاند. تعداد زیادی از زنان برلینی برای اجتناب از این کارِ سربازان روسی، خود را از پنجره آپارتمانها به پایین پرتاب کرده و خودکشی مینمودند. تخمین زده میشود که پس از جنگ 200 هزار کودک روسی در کشور آلمان در نتیجه این تعرضات متولد شده باشند. مورخان تعرض ارتش سرخ به زنان برلینی را بزرگترین تعرض دستهجمعی در تاریخ میدانند.»(ص445)
عمق فجایع جنگی تنها در اروپا نبود و این زشتی، حیوانیت و درندگی شامل آسیا و از جمله ژاپن هم میشد:«در طول جنگ دوم جهانی ارتش ژاپن بین 170 تا 200 هزار زن از مناطق اشغالی شرق آسیا را بهعنوان برده جنسی مورد استثمار قرار دادند. بیشتر این زنان متعلق به کشورهای کره، چین، مالزی و اندونزی بودند. تعداد زیادی از این زنان توسط نیروهای نظامی ژاپن در مناطق اشغالی ربوده شده و وادار به بردگی جنسی میشدند و تعداد اندکی نیز در برابر دریافت پلو و یا غذا و یا با تبلیغات ژاپنیها برای یک کار راحت و دریافت پول به این کار روی میآوردند.»(ص447)
کتاب «فجایع جنگ جهانی دوم» تالیف حمید عشقی در 470 صفحه، شمارگان 500 نسخه و به بهای 27 هزار توامان از سوی نشر آرمان رشد چاپ شده است.