وقوع سیل در خوزستان سبب شده که برخی از موافقان طرحهای انتقال آب بر نظریه وجود آب مازاد در خوزستان تأکید کنند و خواهان انتقال آب مازاد شوند و از سویی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که وقوع سیل در خوزستان نتیجه کاهش ظرفیت رودخانههای استان است.
وجود یک سوم آبهای شیرین کشور، 5 رودخانه بزرگ و 25 درصد مساحت تالابی کشور در خوزستان سبب شده موضوع آب در استان برای خوزستانیها از اهمیت زیادی برخوردار شود و در آن روی سکه این موضوع سبب شده که در دهههای اخیر انتقال آب از این استان به استانهای فلات مرکزی در دستور کار برخی از دولتها قرار گیرد.
لزوم لایروبی رودخانههای خوزستان
«رودخانههای منطقه به دلیل رسوبگذاری در طی سالیان گذشته و کشت غیرمجاز در بستر رودخانه ظرفیت واقعی خود را از دست دادند». اینها را یک کارشناس مدیریت منابع آب میگوید و میافزاید: سازمان آب و برق باید لایروبی رودخانهها را در دستور کار قرار دهد تا ظرفیت واقعی رودخانهها، تالابها، انهار و کانالهای کشاورزی استان، نمایان شود و تصمیم گیران حوزه آب بتوانند تصمیم درستی درباره آب موجود در خوزستان بگیرند.
منصور شریفی میافزاید: متأسفانه در سالهای اخیر اظهار نظرهای غیرکارشناسی زیادی درباره مدیریت منابع آب خوزستان صورت گرفته است. با یک سیلاب، اظهار نظرها درباره انتقال آب و وجود آب مازاد در خوزستان شدت میگیرد و 6 ماه بعد خشکسالی به حدی میرسد که تأمین آب شرب مردم هم به خطر میافتد. در این مسئله وزارت نیرو باید ورود فعالانهای داشته باشد و با ارائه آمارهای صحیح، دقیق و اظهارنظرهای کارشناسی وضعیت رودخانههای خوزستان را اعلام کند.
وی بیان میکند: بارشهای اخیر در خوزستان از نظر آماری به اندازه میزان بارش در سالهای نرمال است؛ بنابراین هنوز در خوزستان آب مازاد وجود ندارد بلکه به دلیل رسوب گذاری و افزایش ساخت و سازها در حریم رودخانههای خوزستان ظرفیت رودخانههای استان نسبت به گذشته کاهش یافته است و همین موضوع سبب میشود که با یک بارش ساده، رودخانهها کار خودپالایی را انجام دهند و دبی آب خروجی از رودخانهها افزایش پیدا کند.
این کارشناس مدیریت منابع آب میگوید: در واقع اگر ظرفیت رودخانههای خوزستان به حالت طبیعی و گذشته خود برسد و انهار فرعی لایروبی شوند، دبی آب در رودخانههای خوزستان کاهش مییابد و طبیعتاً حجم سیلابها و خسارتهای ناشی از آبگرفتگی کاهش پیدا میکند.
اهمیت لایروبی در سالهای خشک
او با اشاره به خشکسالی تابستان امسال میگوید: معمولاً اقدامات پیشگیرانه در فصول غیرزراعی انجام میشود تا با آینده نگری از بروز خسارت در فصول پر بارش جلوگیری شود.
شریفی میافزاید: با توجه به وقوع سیلابهای متناوب در استان خوزستان و خسارتهای کلان وارده ناشی از آن در بخش های مختلف، تهیه و تدوین نظام نامه مدیریت لایروبی رودخانه ها و نهرهای کشاورزی در این استان ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
این کارشناس مدیریت منابع آب بیان میکند: با وجود وقوع سیلابهای ویرانگر در دهههای اخیر در استان خوزستان متأسفانه موضوع لایروبی رودخانهها، انهار و کانالهای کشاورزی در این استان مورد توجه جدی مسؤولان قرار نگرفته و فقط زمانی که سیلاب مخربی جاری میشود و فاجعهای رخ میدهد، توجه مسؤولان به آن جلب شده و اقدامات روبنایی انجام میدهند.
وی عنوان میکند: توزیع نامناسب آب، دسترسی مشکل آب در پایین دستها، به هم خوردن ساختار رودخانهها، تصرف حریم، کندی جریان آب به علت موانع مختلف از جمله مشکلات لایروبی نشدن رودخانهها و نهرهای کشاورزی است که باید برای آن تمهیدات جدی اندیشیده شود.
وزارت نیرو لایروبی رودخانهها را در دستور کار قرار دهد
برخی از کارشناسان معتقدند که خوزستان دچار یک پدیده تغییر اقلیم شده و تصمیمات لحظهای درباره مدیریت منابع این استان خسارتهای جبران ناپذیری را خواهد داشت. رئیس سازمان مدیریت بحران در این باره میگوید: باید بحث تغییر اقلیم را بپذیریم، نوع بارش، زمان بارش، بیابان زایی، تبدیل برف به باران و... از مسائلی هستند که بر اثر تغییر اقلیم به وجود آمدهاند و باید این واقعیت را پذیرفت.
اسماعیل نجار ادامه میدهد: در این پدیده ما شاهد خشکسالیها و بارشهای شدیدتری نسبت به گذشته خواهیم بود و این وضعیت باید به درستی پیش بینی شود تا ما بتوانیم آن را مدیریت کنیم.
وی با بیان اینکه لایروبی رودخانهها یکی از عواملی است که میتواند آمادگی کشور در برابر تغییر اقلیم را افزایش دهد، عنوان میکند: موضوعات تغییر اقلیم باید مورد توجه جدی وزارت نیرو قرار بگیرد تا سطح آمادگی ما در برابر حوادثی مانند سیلاب افزایش پیدا کند.
کاهش ظرفیت رودخانه نیسان عامل بروز سیل
مدیرکل محیط زیست خوزستان نیز با تأیید کاهش ظرفیت رودخانههای خوزستان میگوید: یکی از عوامل سیل اخیر در خوزستان کاهش ظرفیت رودخانه نیسان به دلیل افزایش رسوبات است. احمدرضا لاهیجانزاده میافزاید: به دلیل خشکسالی دو دهه اخیر حجم رسوبات در این رودخانه سبب شده که ظرفیت این رودخانه به نصف کاهش پیدا کند.
وی میافزاید: این رودخانه در گذشته ظرفیت پذیرش 500 میلیون مترمکعب آب را داشت اما در سیل اخیر آب با دبی 250 میلیون متر مکعب نتوانسته از این رودخانه بگذرد.
لاهیجان زاده میگوید: رودخانه کارون در مقایسه با دیگر رودخانه های کشور بیشترین میزان رسوب گذاری را دارد و به همین دلیل موضوع لاروبی رودخانه باید بررسی شود که آیا انجام این کار به صلاح است یا خیر.
وی بیان میکند: اکنون رسوبات موجود در رودخانه سالها است که تشکیل شدهاند و آلایندههای مربوط به 30 سال گذشته جمع آوری و مدفون شدهاند، با لایروبی این رودخانه این رسوبات آلوده دوباره به سطح آب میآیند و در نتیجه ممکن است معایب لایروبی بیشتر از منافع آن باشد. در این مورد سازمان آب و برق باید بهصورت تخصصی اظهار نظر کند.
همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان علت وقوع سیل در دشت آزادگان را لایروبی نکردن رودخانه کرخه در محدوده این شهرستان دانسته است که در 50 سال گذشته عملیات لایروبی در آن انجام نشده است.
معاون مطالعات پایه سازمان آب و برق هم رسوب در بستر رودخانههای خوزستان را تأیید کرد اما از ارائه جزئیات بیشتر در این زمینه خودداری کرد.
به طور قطع لایروبی رودخانهها و نهرها میتواند در پیشگیری از خسارتهای احتمالی سیل بسیار موثر باشد، حال پرسش این است که چرا نهادهای متولی تاکنون برای لایروبی رودخانهها و انهار این مناطق اقدام اساسی انجام نداده و دست روی دست گذاشته تا سیل هراز چندگاهی گریبانگیر این دیار شود؟ این موضوع زمانی اهمیت پیدا میکند که موضوع انتقال آب هموازه زمانی اوج میگیرد که خوزستان دچار سیلهای مخربی میشود که بسیاری از کارشناسان معتقدند میشد از وقوع آنها جلوگیری کرد.
منبع: فارس