صنعت بسته‌بندی یکی از صنایعی است که نه تنها در استان بلکه در کشور نیز مورد مهجوریت واقع شده است به طوری که استان علیرغم داشتن ظرفیت‌های زیادی در زمینه‌های کشاورزی و صنایع دستی اقدام به خام فروشی و فله‌ای می‌کند؛ بسیاری از کارشناسان معتقدند که محصولات کشور‌هایی مانند ترکیه و چین به دلیل بسته‌بندی استاندارد و مناسب در صادرات محصولات خود موفق بوده‌اند و تولیدکنندگان این کشور‌ها به دلیل استفاده از بسته‌بندی‌های استاندارد توان رقابتی بالایی در سطح جهان دارند. همدان دارای ظرفیت‌های زیادی است که می‌تواند از آن برای توسعه خود بهره ببرد که از آن جمله می‌توان به محصولات کشاورزی و صنایع دستی آن اشاره کرد.
شهر لالجین چند صباحی است که به واسطه هنرش به شهر جهانی سفال مشهور شده است، اما هیچ واحد بسته‌بندی در حوزه این اجناس در استان همدان موجود نبوده و استفاده نکردن از بسته‌بندی مناسب موجب شکستن، ضربه خوردن و در نهایت کاهش رغبت مشتریان برای خرید سفال‌های لالجین شده است و این می‌تواند یک ضعف برای استان محسوب شود؛ چرا که خود را از اشتغالزایی و سودآوری بیشتر محروم می‌کند. صادرکنندگان بیشتر محصولات خود را به صورت فله‌ای آنهم به کشور‌های همسایه مانند عراق ارسال می‌کنند در صورتی که می‌توان با بسته بندی زیبا بازار‌های جهانی را در سیطره خود در آورند.
نبود بسته‌بندی مناسب در اقلام کشاورزی نیز مشهود است. به گفته مدیران استانی، مردم این همدان عادت به خرید محصولات مورد نیاز خود به صورت فله‌ای و بدون بسته‌بندی دارند و حاضر نیستند پولی بابت بسته‌بندی به فروشندگان پرداخت کنند.
* بزرگترین مشکل تولیدکنندگان بازاریابی و فروش محصولات است
یکی از افرادی که کارگاه صنایع بسته‌بندی خانگی دارد، می‌گوید: کار ما از چند سال پیش با بسته‌بندی حبوبات شروع شد؛ چرا که ما در همدان بسته‌بندی حبوبات و سایر محصولات مرتبط با این موضوع را نداشتیم و اکثر محصولات مورد نیاز از شهر‌های دیگر وارد می‌شد.
فرشاد فراهانی می‌افزاید: با شروع فعالیت این کارگاه خانگی از آنجایی که محصول کمی برای بسته‌بندی در همدان وجود دارد دیگر مایحتاج مردم مانند میوه‌های خشک، سبزیجات و حبوبات را از شهر‌های دیگر وارد کرده و بسته‌بندی می‌کنیم.
وی عنوان می‌کند: ما با مسافرت به دیگر شهر‌های کشور بهترین محصول را با بهترین قیمت خریداری می‌کنیم که البته این کار نیز بسیار مشکل است؛ چرا که باید برای پیدا کردن محصول خوب به بسیاری از شهر‌ها مسافرت کنیم.
فراهانی‌دلجو درباره نحوه فعالیت این کارگاه خانگی نیز ابراز می‌کند: این کارگاه برای اولین بار با سرمایه ۵۰ میلیون تومانی چند دستگاه کوچک و با همکاری چند نفر از بانوان در یکی از محلات شهرک شهید آیت‌ا... مدنی همدان فعال شد که هنوز هم این روند ادامه دارد.
وی با بیان اینکه افراد شاغل در کارگاه به صورت پروژه‌ای فعالیت می‌کنند، تصریح می‌کند: در طول سه سال تا اندازه‌ای کار خود را گسترش داده‌ایم و هربار تعداد افراد شاغل در کارگاه نیز افزایش می‌یابد.
این فعال اقتصادی درباره بازار فروش محصولات خود نیز می‌گوید: ما فعلا محصولاتمان را در استان به فروش می‌رسانیم؛ چرا که با توجه به کاهش واردات حبوبات، قیمت آن‌ها بالا رفته و علی رغم اینکه از جمله محصولات مورد نیاز خانواده‌ها به شمار می‌آید، تولید و فروش آن کار سختی شده است.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این اگر بخواهیم کارمان را وسعت ببخشیم و محصولات خود را به خارج از استان ارسال کنیم باید پاسخگوی نیاز مشتریان خود نیز باشیم که این هم موضوع بسیار مهمی برای ما است.
فراهانی دلجو بزرگترین مشکل خود را بازاریابی و فروش محصولات برمی‌شمرد و عنوان می‌کند: اگر ما محصولات خود را تولید کنیم ولی بازاری برای فروش آن‌ها داشته باشیم محصولاتمان در انبار‌ها می‌ماند و ما فقط ضرر می‌کنیم.
وی با بیان اینکه بسته‌بندی محصولات بسیار ساده و تکراری است، می‌افزاید: برای بسته‌بندی مناسب نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در زمینه طراحی و چاپ هستیم.
وی از دیگر مشکلات را تأمین منابع مالی، گران‌شدن محصولات به دلیل کاهش واردات و کمبود نقدینگی می‌داند و ادامه می‌دهد: اگر بتوانیم در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مغازه‌های بزرگ استان فضا و فرصتی برای فروش محصولات خود پیدا کنیم، می‌توانیم بخشی از این مشکلات را برطرف کنیم؛ چرا که در این مکان‌ها محصولات استان به فروش نمی‌رسد.
* صنعت بسته بندی صنایع دستی چندان مورد توجه نیست
یک کارآفرین نیز می‌گوید: چنانچه از حمایت مسؤولان و تسهیلات ارزان قیمت بانکی برخوردار شود، کارگاه تحت مدیریت خود را توسعه می‌دهد و زمینه اشتغال افراد بیشتری را فراهم خواهد کرد.
عباس کوچکعلی که کارگاه رنگ‌آمیزی سفال دارد، می‌گوید: هم اینک شش نفر در این کارگاه مشغول کار هستند، در صورت حمایت مسؤولان در پرداخت وام، تعداد کارگران به ۲۰ نیرو افزایش می‌یابد.
به گفته وی هدف از ایجاد کارگاه ایجاد زمینه اشتغال برای تعدادی از جوانان جویای کار منطقه است.
این کارآفرین می‌افزاید: صنعت بسته‌بندی صنایع دستی چندان مورد توجه نیست و به عبارتی فراموش شده است، طوری که بسته‌بندی در آخرین حلقه زنجیره ارزش قرار می‌گیرد.
وی تأکید می‌کند: امروزه بسته‌بندی در بسیاری از حوزه‌ها حرف اول را می‌زند و بی‌توجهی به آن ضربه جبران ناپذیری به تولید و صادرات و سودآوری محصولات خواهد بود.
* نرخ سرمایه‌گذاری و واردات ماشین‌آلات جدید بالا بوده
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان نیز درباره بسته‌بندی محصولات استان می‌گوید: نرخ سرمایه‌گذاری و واردات ماشین‌آلات جدید در زمینه صنعت بسته‌بندی انواع محصولات بالا بوده و خریداران تمایل آنچنانی به حضور در این عرصه ندارند.
حمیدرضا متین می‌گوید: علت عدم رغبت سرمایه‌گذاران به حضور در عرصه بسته‌بندی محصولات آن است که سرمایه‌گذاری در این بخش مقرون به صرفه نیست.
وی می‌افزاید: بسته‌بندی مرغوب و باکیفیت بسیاری از کالا‌های مصرفی در این استان قیمت تمام شده اجناس و هزینه تولید را افزایش داده و تولیدکنندگان را در زمینه درآمد و هزینه تولیدات خود دچار مشکل کرده است.
متین می‌گوید: اگر فرهنگ استفاده از بسته‌بندی مناسب در جامعه استان همدان نهادینه شود، می‌توان فعالیت‌های بسیاری را در زمینه صنعت بسته‌بندی در استان همدان انجام داد؛ چرا که در صنعت بسته‌بندی در استان همدان دارای نقایص و ضعف‌های شدیدی هستیم.
وی با تأکید بر اینکه در زمینه بسته‌بندی محصولات صادراتی نیز ضعف‌های بسیاری داریم، خاطرنشان می‌کند: بیشترین مشکل بسته‌بندی در محصولات صادراتی سفال و سرامیک استان همدان وجود دارد.
متین بیان می‌کند: بزرگترین ضربه‌ای که بر صادرات سفال و سرامیک این استان وارد می‌شود، ناشی از نبود یک واحد بسته‌بندی مناسب برای این محصولات است؛ چرا که سرمایه‌گذاری در این زمینه انجام نشده و اگر شخصی بخواهد سرمایه‌گذاری کند، باید این نکته را در نظر بگیرد که بسته‌بندی مرغوب محصولات سفالی بر قیمت تمام شده اجناس تأثیر منفی داشته، قدرت رقابت تولیدکنندگان را کاهش داده و در نتیجه قدرت رقابت این محصولات در بازار‌های جهانی کاهش می‌یابد.
* اکثر تولیدات داخلی کشور دارای بسته‌بندی‌های نامرغوب است
یک کارشناس اقتصادی نیز می‌گوید: بسیاری از تولیدات داخلی کشور که در بازار‌های جهانی عرضه می‌شوند، دارای بسته‌بندی‌های نامرغوب بوده درحالی که همین محصولات از سوی دیگر کشور‌های جهان با بسته‌بندی‌های زیبا توزیع می‌شوند.
علی قاسمی می‌افزاید: به عنوان نمونه زعفران ایران به صورت فله‌ای به دیگر کشور‌ها صادرشده و سپس با بسته‌بندی‌های زیبا به نام آن کشور‌ها به سایر نقاط جهان صادر می‌شوند.
به گفته وی در استان همدان به دلیل کیفیت پایین بسته‌بندی‌ها، محصولات به صورت فله‌ای توزیع می‌شوند.
قاسمی عنوان می‌کند: استان همدان رتبه‌های برتر را در زمینه‌های سیر و گردو کسب کرده، اما به دلیل عرضه در بسته‌بندی‌های نامناسب ارزش افزوده بسیار کمی را برای این استان به همراه دارد.
وی با تأکید بر اینکه یکی از مشکلات اساسی در سر راه صادرات محصولات استان همدان، نبود بسته‌بندی مناسب است، اظهار می‌کند: به عنوان نمونه شهرستان لالجین شهر سفال جهان نامیده می‌شود، اما به دلیل بسته‌بندی نامناسب این محصول، سفال‌های لالجین قدرت رقابتی خود را در برابر محصولات تولیدی کشور‌های رقیب از دست داده است.
* همدان علیرغم داشتن تنوع سوغاتی از نبود بسته بندی رنج می‌برد
یک شهروند همدانی نیز با بیان اینکه همدان سوغاتی‌های خوبی را داراست، می‌گوید: علیرغم داشتن تنوع سوغاتی، اما این استان از نبود بسته‌بندی مناسب رنج می‌برد و آن طور که باید نتوانسته در میان مردم جای خود را باز کند.
معصومه علیپور که پرستار است، اضافه می‌کند:کماج، انگشت پیچ و حلوا زرده از سوغاتی‌های اصلی همدان هستند، اما هنوز بعد از چندین سال در یک بسته‌بندی معمولی و تکراری عرضه می‌شود.
وی به بسته بندی انگشت پیچ اشاره می‌کند و می‌افزاید: نحوه بسته‌بندی این محصول در دبه‌هایی به اندازه‌های مختلف ولی ساده و فاقد جذابیت است در صورتی که می‌توان با ایجاد طرح بر روی این دبه‌ها آن‌ها را برای مشتری زیباتر و خوشایندتر کرد.
* کلام پایانی
به اذعان کارشناسان اقتصادی امروزه نقش بسته‌بندی مناسب کالا در فروش بیشتر و کسب سود بهتر بر کسی پوشیده نیست. کشور‌های پیشرفته با توجه به بسته‌بندی کالا، نه تنها رضایت مصرف‌کننده را کسب کرده‌اند که سب رونق فروش محصولات خود شده‌اند. بسته‌بندی خوب کالا می‌تواند در عین اینکه زمینه ماندگاری محتوای خود را فراهم کند. جاذبه بالایی برای مصرف‌کننده به منظور خرید کالا را ایجاد خواهد کرد.
بسته‌بندی زیبا و مناسب یک محصول معرف آن است پس باید در بسته‌بندی کالا‌ها به این امر مهم توجه شایانی صورت گیرد زیرا این مهم عامل برخورداری از بازار و فروش بهتر محصول مورد نظر می‌شود.
به یقین مسؤولان استانی و اتاق بازرگانی می‌توانند با جذب سرمایه‌گذاران بخش بسته بندی و بازاریابی در خارج از کشور راه را برای صادرات محصولات همدانی باز کنند.
