کهگیلویه و بویراحمد ،در کجای اغتشاشات اخیر قرار داشت

زمان در حالی که روز 7 دی ماه 1396 را نشان می داد، مردم برخی از شهرهای استان خراسان رضوی جهت اعتراض به گرانی، بیکاری و فساد راهپیمایی را ترتیب دادند. کم کم این اعتراضات به سایر شهرهای ایران نیز کشیده شد. به راستی مسائل اقتصادی چقدر در این اعتراضات دخیل بود؟
به گزارش تابناک اقتصادی، اوایل دی ماه امسال بود که در شبکه های اجتماعی، مردم استان خراسان رضوی کمپینی را با نام "نه به گرانی" راه انداخته بودند. این کمپین در اصل اعتراضی بود بر سیاست های اقتصادی دولت، و مردم را جهت رساندن صدایشان به گوش مسئولین دعوت به تجمع می کرد. ساعت 10 روز 7 دی ماه 1396 موعدی بود که مردم مشهد باید خود را به میدان شهدای این شهر می رساندند و در این اعتراضات شرکت می کردند. شعارها بیشتر گرانی، بیکاری و فساد را هدف قرار داده بودند. هر چه زمان به جلوتر رفت، شعارهای اقتصادی جای خود را به شعارهای سیاسی داد. این اعتراضات در هفته گذشته به سایر استان ها و شهرها نیز کشیده شد. می خواهیم در این گزارش بررسی کنیم که مسائل اقتصادی چقدر در این اعتراضات دخیل بود. به همین منظور سه عامل اقتصادی که در شعارهای مردم نقش داشت را در نظر می گیریم: گرانی، فساد و بیکاری. این سه عامل را در استان هایی که شهرهای آن ها در اعتراضات حضور داشتند و اسامی آن ها در جستجوهای اینترنتی وجود داشت، بررسی خواهیم کرد. برای بررسی این سه عامل هم از داده های مرکز آمار ایران، بانک مرکزی و گزارش های کسب و کار مرکز پژوهش های مجلس کمک خواهیم گرفت. سپس در انتها جدولی از سه عامل تهیه و تاثیر آن ها در اعتراضات مردمی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
جستجوها نشان می دهد که اعتراضات در 71 شهر از سی و یک استان کشور وجود داشته است. جالب است بدانید که اثری از هیچ یک از هشت شهر استان کهگیلویه و بویراحمد در این اعتراضات دیده نمی شود. متاسفانه استان های خوزستان، اصفهان و مازندران به ترتیب با 8، 7 و 6 شهر رتبه های اول تا سوم این اعتراضات را به خود اختصاص داده اند. استان خراسان رضوی نیز که شهرهای آن آغازگر این ماجرا بودند با 5 شهر در رتبه چهارم قرار گرفته است. در ایران طبق سرشماری سال 1395 حدود 429 شهر وجود داشته که این نشان می دهد تنها 16.5 درصد از شهرها در این اعتراضات حضور داشته اند.
در نمودار زیر تعداد شهرهای معترض هر استان آورده شده است. حدود 57 درصد از شهرهای معترض در 9 استان خوزستان، اصفهان، مازندران، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، لرستان و همدان بوده است.
 
اگر بخواهیم تحلیل را از عامل گرانی آغاز کنیم در ابتدا باید بگوییم که در تعاریف اقتصادی، تورم و گرانی دو موضوع نزدیک به یکدیگر اما با دو تعریف متفاوت هستند. تورم به افزایش سطح قیمت‌ ها در اقتصاد اشاره دارد در حالی که گرانی بیشتر به قدرت خرید مردم باز می گردد. آنچه مردم به آن اعتراض داشتند و در شعارهای خود بیان می کردند موضوع گرانی بود. به همین منظور برای اینکه ببینیم قدرت خرید مردم در استان های مختلف چگونه بوده است باید به سراغ بودجه خانوارها برویم و وضعیت این بودجه را طی دو سال اخیر مورد بررسی قرار دهیم. داده های مورد نیازمان را نیز از گزارش های بودجه خانوارهای بانک مرکزی استخراج می کنیم. در سال 94 و 95 وضعیت کسری یا مازاد بودجه سالانه خانوارهای شهری (مازاد بودجه یعنی اینکه متوسط درآمدهای سالانه خانوار از متوسط هزینه سالانه آن ها بیشتر بوده است و کسری بودجه برعکس این تعریف است) 32 استان کشور به صورت زیر بوده است:
 
عامل دوم اقتصادی در اعتراضات مردمی موضوع فساد بوده است. برای بررسی وضعیت فساد به آخرین گزارش پایش محیط کسب و کار مرکز پژوهش های مجلس که مربوط به زمستان سال 94 و 95 است، مراجعه می کنیم. در این گزارش مولفه ای تحت عنوان "وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه های حکومتی" وجود دارد. فعالان اقتصادی این استان ها برای نشان دادن وضعیت این مولفه در استان خود، عددی را از یک (بهترین ارزیابی) تا ده (بدترین ارزیابی) به این مولفه اختصاص می دهند. نمودار زیر نشان دهنده وضعیت این مولفه در استان های مختلف طی زمستان سال 94 و زمستان سال 95 می باشد.
 
سومین عامل اقتصادی در اعتراضات مردمی، موضوع بیکاری بوده است. بیکاری طی سال های 94 و 95 در استان های کشور به صورت زیر بوده است:
 
 
در جدول زیر تاثیر سه عامل ذکر شده در 32 استان مورد بررسی قرار گرفته است.
 

 

نام استان (تعداد شهرهای معترض)	گرانی	فساد	بیکاری	چند عامل اقتصادی تاثیرگذار بوده است؟
خوزستان (8)	×	P	P	2 عامل
اصفهان (7)	P	P	P	3 عامل
مازندران (6)	×	P	×	1 عامل
خراسان رضوی (5)	×	P	P	2 عامل
آذربایجان شرقی (3)	P	P	P	3 عامل
آذربایجان غربی (3)	P	×	P	2 عامل
زنجان (3)	×	P	P	2 عامل
لرستان (3)	×	P	×	1 عامل
همدان (3)	×	×	P	1 عامل
تهران (2)	P	P	P	3 عامل
سیستان و بلوچستان (2)	P	P	P	3 عامل
فارس (2)	×	×	×	0 عامل
قزوین (2)	×	P	×	1 عامل
کردستان (2)	×	P	P	2 عامل
کرمانشاه (2)	P	×	P	2 عامل
گیلان (2)	×	×	P	1 عامل
مرکزی (2)	P	×	×	1 عامل
اردبیل (1)	P	P	P	3 عامل
البرز (1)	P	×	P	2 عامل
ایلام (1)	×	P	×	1 عامل
بوشهر (1)	×	×	P	1 عامل
چهارمحال و بختیاری (1)	×	×	P	1 عامل
خراسان جنوبی (1)	×	×	P	1 عامل
خراسان شمالی (1)	P	P	P	3 عامل
سمنان (1)	×	P	P	2 عامل
قم (1)	×	×	×	0 عامل
کرمان (1)	×	P	P	2 عامل
گلستان (1)	P	P	P	3 عامل
هرمزگان (1)	×	P	×	3 عامل
یزد (1)	×	P	P	2 عامل
کهگیلویه و بویراحمد (0)	P	P	×	2 عامل

 
طبق جدول بالا، در تمامی استان ها به جز دو استان فارس و قم، حداقل یک عامل اقتصادی طی دو سال اخیر بدتر شده است. عامل بیکاری بیشترین نقش را در اعتراضات داشته است. در 24 استان از 32 استان کشور در دو سال اخیر وضعیت بیکاری بدتر شده است. سپس عامل فساد در 22 استان از 32 استان در دو سال اخیر بدتر شده است. در انتها نیز عامل گرانی نقش داشته است. گرانی شاید در روز اول که گروه های سنی مختلف در اعتراضات شرکت داشته اند نقش اصلی را داشته است اما اگر به اعتراضات روزهای بعد از 7 دی ماه نگاه شود ملاحظه می گردد که بیشتر قشر جوان در این اعتراضات حضور داشته اند که این موضوع به همان عامل بیکاری و بدتر شدن آن در سال های اخیر باز می گردد. به خصوص اینکه آمارهای مربوط به نیروی کار نشان می دهد وضعیت بیکاری در چند سال اخیر در بین جوانان 15 تا 29 سال بالای 20 درصد بوده است.
در یک سال اخیر بارها در سایت تابناک اقتصادی به موضوع بیکاری اشاره و ذکر شد که در صورت عدم رسیدگی به این موضوع توسط مسئولین، این مسئله به یک بحران برای کشور تبدیل خواهد شد. نتایج این بررسی نیز همین موضوع را تایید می کند. بهتر است مسئولین طرحی اساسی برای خروج جوانان از وضعیت بیکاری داشته باشند.